خلیفة بن خیاط بصری معروف به شباب عصفری (م 240) از مورخین متقدم تاریخ اسلام است که ابن کثیر دمشقی از او با عنوان «من أئمّة التاریخ» یاد کرده است (البدایة والنهایة: ج 10، ص 322). ابن ندیم از برای او پنج کتاب نام می‌برد که تنها دو کتاب تاریخ و طبقات او به دست ما رسیده است. وی در اغلب منابع رجالی توثیق شده است و از آنجا که بصری است بنا به گفته استاد جعفریان بصری‌ها به دلیل...

یکی از شخصیت‌های علمی شیعه که کمتر بدان پرداخته شده است شیخ عبدالرحمن بن احمد بن حسین نیشابوری خزاعی رازی است که از محدثین عالی قدر شیعه در زمانۀ خود یعنی قرن پنجم هجری بوده است. نسب وی به صحابی بزرگ رسول خدا (ص) بدیل بن ورقاء خُزاعی که در سال چهارم هجری به شهادت رسید می‌رسد، لذا او را خزاعی می‌خوانند. خاندان خزاعی نیشابوری ار مهمترین خاندان‌های علمیِ ری در قرون...

ابن ابی الحدید معتزلی در شرح نهج البلاغۀ خود ج11 ص269، فصلی می‌گشاید با عنوان «أدعیة فصیحة من کلام أبي حیّان التوحیدي»؛ و خود، آنها را نیکو می‌شمارد. با توجه به تهمتِ الحادی که پاره‌ای از منابع متوجهِ ابوحیان ساخته‌اند، این مسئله قدری باعث شگفتی می‌شود. این دعاها و مناجات‌های بلیغ و عارفانه، در اصل، بخشی از کتاب الإشارات الإلهیة والأنفاس الروحانیة اسم کامل آن...

شاید برای بسیاری چون نگارندهٔ این سطور، سؤال باشد که صحیح بخاری چگونه این جایگاه را بین اهل سنت یافته است که آن را به تعبیر خودشان (تالی تلو قرآن) می‌دانند! به نظر برخی محققان که شاید در نظر دیگران نگاهی بدبینانه تلقی شود، یک وجه عمدهٔ آن، عدم التفات بخاری به اهل بیت و روایت از آن بزرگواران است. چه از امام صادق (ع) با آن کثرت حدیث حتی یک روایت هم نقل نکرده است. فراتر...

ابوحیان توحیدی، دانشمندِ ادیب و فلسفه‌دانِ ایرانیِ قرن چهارم هجری (م ح 414) شخصیتی پیچیده داشته است. پیچیده از آن جهت که داوری شرح حال نگاران در باره وی بسیار متفاوت است. آیا باید او را ادیبی بدانیم که فلسفه‌ورزی داشته است یا فیلسوفی ادیب یا متکلمی صوفی مسلک به تعبیر سُبکی؟ از جهت دینی و مذهبی هم کسانی از وی با عنوان زندیق و ملحد یاد کرده‌اند، تا بدانجا که ابن...